ژانر کمدی به عنوان یکی از قدیمی ترین و در عین حال محبوب ترین ژانرهای تاریخ سینما، در کشورمان طرفداران پروپاقرصی داشته و همواره در فهرست پرفروش ترین فیلم های سال چند رتبه ای را به خود اختصاص می دهد.

بابک جوادی

ژانر کمدی به عنوان یکی از قدیمی ترین و در عین حال محبوب ترین ژانرهای تاریخ سینما، در کشورمان طرفداران پروپاقرصی داشته و همواره در فهرست پرفروش ترین فیلم های سال چند رتبه ای را به خود اختصاص می دهد. بخش مهمی از این استقبال، به تنوع مضمونی این ژانر برمی گردد که طیف های مختلفی از مخاطبان را به سمت خود کشانده و برای هر یک از آنها برگ برنده ای در دست دارد. یکی از مضمون هایی که فیلمنامه نویسان برای خلق کمدی های جذاب از آن بهره می گیرند، شوخی با سیاست است. چرا که تماشاگر با کدهای مورد نظر فیلمنامه نویس آشنایی داشته و با درک آن حسابی می خندد. نمونه های شاخصی هم در این باب در سینمای جهان سراغ داریم که گذر زمان هم از جذابیت های آن نکاسته است.


در سینمای ایران نیز این دسته کمدی ها سابقه ای اندک داشته و تک و توک نمونه های شاخص دارد. برای مثال می توان به مارمولک ساخته کمال تبریزی و نان و عشق و موتور هزار به کارگردانی ابوالحسن داودی اشاره کرد که وجه اشتراک هردوی آنها حضور فیلمنامه نویس فوق العاده ای به نام پیمان قاسمخانی است. شوخی با جناح های سیاسی که از دومی آغاز شده، در فیلم سینمایی (چپ،راست) به کارگردانی حامد محمدی که این روزها روی پرده سینماهای کشور است امتداد پیدا کرده است. منوچهر محمدی از معدود تهیه کنندگان سینمای ایران به حساب می آید که شم قوی ای در انتخاب سوژه و به اصطلاح قصه دوخطی به عنوان طرح اولیه فیلمنامه دارد. او در چپ،راست هم چنین عمل کرده و طرحی ساده متکی بر شوخی با جناح های سیاسی را در اختیار فرزندش حامد محمدی قرار داده است. چپ،راست قصه دو خانواده با دو طرز فکر و طبقه اجتماعی است که در یک بزنگاه قرار گرفته و باید مدتی را در کنار هم زندگی کنند. از تضاد میان این دو زوج (بشیر و معصومه) و (اصلان و مریم) است که کمدی شکل گرفته و شوخی ها از دل آن بیرون می آید. اعتراف شکوفه بهاری پرستار بیمارستان آن هم پس از هفت سال بابت اشتباهی که در جا به جا شدن دو نوزاد انجام داده، حادثه محرک پرده نخست فیلمنامه به حساب می آید که موتور فیلم را روشن کرده و در نهایت به نقطه عطف نخست (حکم قاضی مبنی بر کنار هم زندگی کردن دو خانواده برای مدتی معلوم)، منتهی می شود. ایده جا به جایی هم یکی از همان کلیشه های امتحان پس داده سینمای کمدی محسوب می شود که در چپ،راست به کار گرفته شده و جرقه اولیه داستان را می زند.

برای آشنایی تماشاگر با اصلان و بشیر تمهید مناسبی به کار گرفته شده که چیزی جز حضور این دو در یک مناظره زنده تلویزیونی نیست. در نیمه میانی هم محمدی بیشتر از هر چیز روی تضاد میان دو خانواده تمرکز کرده و شوخی های بامزه ای را خلق کرده که اغلب در متن آن بشیر و اصلان حضور داشته و کلیشه های آشنای سیاسی نیز در آن حضوری پررنگ دارند. در پرداخت شخصیت ها، محمدی از فرمول آشنای سینمای کمدی بهره گرفته و تعمدا به سراغ تیپ و تیپ-شخصیت رفته و وجوه تیپیکال هر یک از شخصیت های اصلی را پررنگ کرده است. از رفتار غلوشده بشیر گرفته تا رفتار خونسردانه اصلان و تفاوت های رفتاری پرکنتراست معصومه و مریم. این وجوه تیپیکال به فرم بازی ها هم تسری پیدا کرده و آن را تحت تاثیر خود قرار داده است. رامبد جوان تقریبا همان نقش های پیشین خود را با چاشنی اندکی اغراق ارائه کرده و بازی پیمان قاسمخانی هم بیش از هر چیز تماشاگر را به یاد فیلم سن پطرزبورگ و شخصیت خونسرد و راحت اش در این فیلم می اندازد. ویشکا آسایش و سارا بهرامی نیز با وجود آن که چیز تازه ای به نقش های خود اضافه نکرده اند اما حضوری راحت و گرم در فیلم داشته و تماشاگران خود را آزار نمی دهند.

کمدی هایی با درونمایه سیاسی همچون چپ، راست از آن دسته آثاری هستند که سینمای ایران به آن نیاز داشته و می توانند به قوی تر شدن بنیه اقتصادی سینمای ایران که در دو سه سال اخیر ضعیف تر از تمامی سال های اخیر شده، کمک کنند. البته منوط به اینکه فیلمنامه های جذاب تر و چفت و بست دارتری نوشته شده و ممیزی های مهربانانه تری نیز نسبت به آن اعمال شود.